ผมเคยถามคนเล่าเรื่องนี้นะ (ถามจริงไม่ได้แต่งเรื่องขึ้นมาเอง) ว่าเป็นเหตุการณ์ที่เห็นกับตาตัวเองหรือเปล่า ปู่แกก็จะบอก..เขาเล่ามาอีกที....แหม่! น่าเสียดายที่สมัยก่อนยังไม่มีกล้องติดมือถือ เผื่อจะมีใครถ่ายรูปไว้โดยบังเอิญ มาโชว์เป็นหลักฐานซะหน่อย  สถิติสื่อต่างๆ ที่เกี่ยวกับแม่นาก
ข้อมูลในตารางข้างล่างนำมาจาก th.wikipedia แม่ นากพระโขนง ซึ่งจะต่างกันตรงที่ผมนำมาเรียบเรียงตามปี พ.ศ./ ค.ศ. ซึ่งพอจะสรุปได้ตามนี้
2. ถ้านับจาก ร.4 ขึ้นครองราช กว่าที่ นายกุหลาบ จะเขียนเรื่องแม่นากลงในหนังสือพิมพ์สยามประเภท ฉบับวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2442 เวลาก็ได้ผ่านไปแล้วถึง 48 ปี หรือราวๆครึ่งศรรตวรรษ *ที่ผมใช้คำว่า ราวๆ, โดยประมาณ ก็เพราะว่าขนาด นายกุหลาบ ที่มีชีวิตอยู่ในสมัย ร. 5 ก็ยังคาดคะเนเอาแน่เอานอนไม่ได้เหมือนกัน 1. ตามการคาดคะเนของ ก.ศ.ร. กุหลาบ ที่เขียนว่าเรื่องของแม่นากน่าจะเกิดขึ้นช่วงปลาย ร.3 - ร.4 ถ้านับจาก ร.4 ขึ้นครองราช (6 เมษายน พ.ศ. 2394 ถึง1 ตุลาคม พ.ศ. 2411) จนถึงพ.ศ. 2559 เรื่องแม่นากก็อยู่คู่สังคมไทยมา 165 ปี โดยประมาณ แต่ถ้านับจากการเขียนเรื่องแม่นากของ ก.ศ.ร. กุหลาบ พ.ศ. 2442 เป็นสื่อสาธารณะฉบับแรกมาจนถึง พ.ศ. 2559 ก็นับเป็น 117 ปี
3. หนังผีแม่นากสร้างขึ้นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2479 ชื่อเรื่อง "นางนาค พระโขนง" กำกับโดย หม่อมราชวงศ์อนุศักดิ์ หัสดินทร
4. ถ้านำสื่อแม่นากรูปแบบต่างๆที่มีการบันทึกไว้มาจัดเป็นหมวดหมู่ ก็จะได้จำนวนตาม นี้...ละครเวที 4 ครั้ง และใน 4 ครั้งนี้เปิดการแสดงรวมกันมากกว่า 50 รอบ รายละเอียดเพิ่มเติมอ่านที่ th.wikipedia, ละครวิทยุ 10ครั้ง, หนัง 24 ครั้ง, ละครTV 8 ครั้ง, สื่อสิ่งพิมพ์ 10 ครั้ง
ละครวิทยุ
45. นางนาคพระโขนง : หม่อมหลวงเปลื้อง, คุณครูละม่อม อิศรางกูร ณ อยุธยา
46. แม่นาคพระโขนง : คณะเกศทิพย์ (20 ตอน)
47. วิญญาณรักของแม่นาค : คณะแก้วฟ้า
48. แม่นาคพระโขนง : คณะกันตนา
49. นางนาก - โดย คณะ ๒๑๓ การละคร
50. แม่นาคพระโขนง : คณะรังสิมันต์ 51. แม่นาคพระโขนง : คณะเสนีย์ บุษปะเกศ 52. แม่นาค : คณะมิตรมงคล 53. แม่นาคพระโขนง : คณะผาสุกวัฒนารมย์ 54. แม่นาคพระโขนง : คณะนีลิกานนท์ 55. นิยายเรื่องแม่นาคพระโขนง (ไม่มีข้อมูลผู้แต่งและปีพิมพ์) 56. การ์ตูน แม่นาคพระโขนง (ไม่มีข้อมูลผู้แต่งและปีพิมพ์) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ข้อมูลสื่อแม่นากจากอดีตถึงปัจจุบัน บอกอะไรได้บ้าง
ผมไม่ได้เป็นแฟนพันธุ์แท้ถึงขนาดไปขุดหนัง,ละครแม่นาก มาดูจนหมดทุกเรื่อง... แต่ถ้าให้วิเคราะห์จากสิ่งที่พอจะหาดูได้ในอินเตอร์เน็ท ก็พอจะมองเห็นการเปลี่ยนแปลงดังนี้.
1. พร็อทเรื่องหนัง/ละครแม่นากจะเป็นแบบ "จบแล้วจบเลย"
เนื้อหาสื่อบันเทิงแม่นากไม่ได้มีอะไรซับซ้อน เล่าเรื่องสั้นๆก็คือ... ผัวเมียคู่หนึ่งรักกันมาก เมียมีท้องพอถึงเวลาคลอดก็ตายทั้งกลม กลายเป็นผีหวงผัวออกอาละวาด มีพระมาปราบ...จบ หนังไม่ได้สร้างปมอะไรให้น่าสงสัย ไม่ได้สร้างสถาณการณ์ที่ทำให้เกิดภาคต่อ.....เช่น ตอนจบอาจมีฉากหม้อแม่นากลอยเท้งเต้งไปตามแม่น้ำ แล้วอยู่ๆก็มีมือเด็กทะลุออกมาจากปากหม้อ... มีเสียงดนตรีดังให้คนดูตกใจ...จากนั้นก็มีเสียงผีหัวเราะ โหยหวน...แฮ๊!.. แฮ๊ะๆๆ!! การสร้างเรื่องแบบเผื่อก๊อก2 ถ้าหนังขายออกจะได้เอามาทำเป็นภาคต่อ เป็นแม่นาก Episode II. ตอน Return of The Mae Nag อะไรทำนองนี้ไม่เคยมีในหนังแม่นาค หรือถ้ามีก็เป็นแบบคนสร้างนึกอยากเอามาต่อยอดเองเพื่อหนีความซ้ำซากกับแม่นากเรื่องเก่ามากกว่า ไม่ได้เป็นแบบวางแผนไว้ล่วงหน้า และจะจบลงแค่นั้น เช่นแม่นาคคืนชีพ พ.ศ. 2503 เป็นต้น
 ด้วยเหตุที่เป็นหนังแบบ "จบแล้วจบเลย" บวกกับเมื่อเทียบกับช่วงเวลาแล้ว ต้องบอกว่ามีการผลิตสื่อบันเทิงแม่นากออกมาอยู่ในเกณฑ์ที่ถึ่ ฉะนั้นวิธีการที่จะนำหนังกลับมาขายซ้ำได้ ก็ต้องมีการปรับแต่งเนื้อเรื่อง และบทบาทของนักแสดงให้ต่างออกไปจากเดิมบ้าง (เป็นเรื่องปกติของหนังในกลุ่มนำของเก่ากลับมาขาย) ทั้งนี้ก็เพื่อผ่าทางตัน และหนีความซ้ำซาก ซึ่งถ้าดูจากโปสเตอร์จะเห็นว่าหนังแม่นากในยุคแรกๆ เน้นขายความสยองเป็นส่วนใหญ่พอซ้ำมากๆ ก็เพิ่มความเซ็กซี่เข้าไป เปลี่ยนแม่นากเป็นนางเอกผมทองมะริกันบ้าง ย้ายไปญีปุ่นบ้าง ซ้ำอีกน่าเบื่อ เอาไปปะทะกับผีปอบก็มี ประมาณว่าพลังดาราของแม่นากเริ่มไม่ค่อยสูบเงิน เลยต้องอัญเชิญปอบหยิบ จากบ้านหนองอีแหมบ (มีด้วยเหรอ?) มาช่วยปล่อยพลังสูบว่างั้นเถอะ...ถ้าเปรียบกับหนัง Hollywood ก็มี Freddy vs. Jason (2003) , Alien vs. Predator (2004) เป็นต้น พอซ้ำซากน่าเบื่ออีก ก็เปลียนไปเน้นดราม่า, ตลก...วนเวียนไปเรื่อยๆ.... | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. นักแสดงที่สวมบทแม่นาก:
ถึงจะเป็นหนังผี แต่ก็ยังมีช่วงเวลาที่นางเอกแสดงบทเป็นคนด้วย ฉะนั้นนักแสดงบทแม่นากก็ยังเน้นสวยไปตามสูตรสำเร็จอยู่ดี เพราะถ้าคนสร้างหนังไปเลือกนางเอกหน้าตาสวยแบบพระ(เครื่อง)สมเด็จ มาแสดงเป็นแม่นาก เพราะมองข้ามช็อตไว้ว่า ถ้าถึงตอนเล่นบทผีจะได้ประหยัดงบ Makeup Artist นักแสดงร่วมก็จะได้ผวาอย่างเป็นธรรมชาติ แบบนี้คงไม่น่าจะเรียกคะแนนสงสารก่อนตาย (และเงินค่าตั๋ว) ได้ดีเท่านางเอกสวยๆ ส่วนจะสวยเซ็กซี่, หน้าเศร้า, อาโนโนะ หรือสวยแบบไหนนั้น ก็คงเป็นไปตามรสนิยม เรื่องผู้หญิงของคนในแต่ละยุค
ทำไมถึงเรียกว่าสวยตามสูตรสำเร็จ? ไม่ใช่แค่นางเอกในตำนานแม่นาก จะสวยเพียงคนเดียวที่ไหนกัน ให้คุณนึกถึงนางเอก (พระเอกด้วย) ในนิทาน, ตำนานทั่วฟ้าเมืองไทยดูครับ เกือบทั้งหมดจะบรรยายว่านางเอกของแต่ละเรื่องเป็นคนสวยพราวเสน่ห์กันทั้งนั้น อย่างเช่น...หมะเมียะ ตำนานรักของสาวเมียรม่ากับจ้าวชายเชียงใหม่, ผาแดง-นางไอ่ ภาคอีสาน, นางเลือดขาวภาคใต้(ทั้งแบบพุทธ/อิสลาม), พระอภัยมณี, แก้วหน้าม้าที่ว่าไม่สวยก็แค่สวมหน้ากาก ฯลฯ แต่ละนางก็ "ว่ากันว่า" งามคับบ้านคับเมืองกันทั้งนั้น .... สวยตามสูตรสำเร็จแบบไทยๆไม่ได้มีแค่นี้ ครับ อ่านลงไปเรื่อยๆเดี๋ยวเจอเอง  | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. สรรพนามใช้เรียกแม่นากที่เปลี่ยนไปเริ่มจากสื่อเก่าจะมีการใช้คำว่า "อีนาก" เรียก "นาก" เฉยๆก็มี ต่อมาเปลี่ยนมาเรียก "นาง นาก", "นางนาค" และต่อๆมา - ปัจจุบัน คนส่วนใหญ่นิยมใช้สรรพนามเป็น "แม่" บ้างก็เรียกเป็น "ยาย, ย่า" ก็มี ซึ่งสรรพนามที่เปลี่ยนไปนี้ ตีความได้ว่า การรับรู้ของผู้คนเกี่ยวกับเรื่องแม่นากผ่านสื่อต่างๆนั้น มีผลต่อความคิด ความเชื่อ ของผู้คนที่มีต่อแม่นาก จากที่เป็นเรื่องเล่าผีๆชาวบ้าน เปลี่ยนมาเป็นการเกิดความเคารพบูชา กลายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตนหนึ่งจนถึงปัจุบัน | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4. อะไรคือสาเหตุ ที่ทำให้ผู้คนรักผีแม่นาก
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
หนังผีแม่นากน่าจะอยู่คู่เมืองไทยได้อีกนานแค่ไหน
เท่าที่ผมนึกออก หนังแม่นากมีข้อได้เปรียบ 4 เรื่องคือ
1. แม่นากเป็นผีชาวบ้าน ไม่ใช่วัฒนธรรมชะฏาชะเอิงเอย ที่มีกำแพงแข็งทื่อคอยกั้นให้ต้องตรึงความคิดไปตามแบบดั้งเดิม ต้องยกย่องเทิดทูลได้เพียงอย่างเดียว ด้วยเหตุนี้จึงทำให้ผู้สร้างปรับเปลี่ยนเนื้อเรื่องของหนังได้ยืดหยุ่น จะเปลี่ยนให้เป็นหนังผีแนวไหนก็ได้, ไม่เคยมีใครออกมาร้องแรกแหกกระเณอว่า....วลั๊วยย!! ย่านากท่านเป็น หจิ่งจักจิด บิดเบินประวัติจาด ห้ามลบหลู่ดูหมิ่น ไม่เจี่ยอย่าลบหลู่นะก๊ะ....ฯลฯ อะไรทำนองนี้ผมไม่เคยได้ยินข่าว 2. อาจเป็นเพราะคนดูชินกับการดัดแปลงบทหนังแม่นากมานานก็ได้ ก็เลยไม่มีใครต้องจริงจังอะไรมากนัก 3. หนัง (รวมถึงสื่อชนิดอื่นด้วย) ที่เคยนำมาผลิตซ้ำหลายรอบ มีข้อได้เปรียบตรงที่โปรโมทง่าย อย่างถ้าบอกว่า หนังแม่นาก ใครๆก็รู้จักกันดีอยู่แล้ว และผูกพันธ์กับตัวละครระดับหนึ่ง อย่างเช่น ให้ตายสิผมไม่อินกับหนัง Star wars เล๊ย แต่ออกตอนใหม่ทีไรผมก็ดูเหมือนเดิม 4. ตราบเท่าที่ความรักโรแมนติกแบบหนังแม่นากมันยังสะเทือนใจคนไทย ตราบเท่ามีคนเชื่อเรื่องผี ชอบดูหนังผี ผู้สร้างปรับเนื้อเรื่องของหนังให้น่าสนใจมันก็มีคนดู ถ้าเอาแบบถึงทางตันสุดๆ แต่จะเอาแม่นากมาขาย ก็หานางเอกสวยๆมารับบทแม่นาก แล้วนำมาทำเป็นละครเน่าๆมันก็ยังมีคนดูเหมือนเดิม
ถ้าสมมุติว่ามีคนเอาหนังแม่นาคคะนองรักกลับมาสร้างใหม่ ,ถ้าเอาฝรั่งผมทองมาแสดงเป็นแม่นาก หรือเอาแม่นากไปโชว์ง่ามดากในโตเกียว ผมอยากรู้ว่าผู้คนในสังคมปัจจุบันจะมีปฏิกริยากันไปในทิศทางไหน
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 
การผลิตสื่อให้ผู้คนได้เห็น, ได้ยินซ้ำๆ มันมีผลต่อความคิดความเชื่อ ใช้ความคุมจิตใจคนเราได้มากมายขนาดไหน ลองอ่านตัวอย่างข้างล่างนี้ครับ
นิทานอหิงสกะ (องคุลีมาล)
ก่อนที่ องคุ จะถูกอาจารณ์หลอกให้เขาไปไล่ฆ่าตัดนิ้วใครต่อใคร เพื่อแลกกับการบรรลุพลังสูงสุดของเจได ก็เกิดจากศิษย์ร่วมสำนักที่อิจจาคิดกำจัดรวมหัวกันไปเป่าหู อ. ผู้หูเบาว่า....ครู ไอ้อหิงสกะคิดจะโค่นบัลลังก์ครู!?, คนแรกครูไม่เชื่อ, ก็ให้คนที่ 2. มาพูดอีก...ครูๆ ไอ้อหิงสกะมันจจะล้มครู, จากนั้นก็ตามมาด้วยคนที่ 3. คูๆๆไอ้อหิ....ฯลฯ, ตามด้วยคนที่ 4. คูๆๆๆ....!! จากคนแรกไม่เชื่อ ฟังซ้ำๆ ก็เกิดการเขว ได้ยินซ้ำหลายๆรอบ จากเรื่องโกหก ก็กลายเป็นเรื่องจริงในความคิดของครูคนนั้นในที่สุด
เกาหลี เหนือกับลัทธิบูชาผู้นำในประเทศเกาหลีเหนือ ก็มีการผลิตสารพัดสื่อที่เกี่ยวกับคุณงามความดีของท่านผู้นำ V.1 (김일성, คิม อิล-ซ็อง, คิมอิลซุง) จนถึงปัจจุบันที่ปกครองโดยท่านผู้นำ V.3 ก็ยังมีการผลิตซ้ำอยู่เรื่อยๆ เช่น
มีการตั้งฉายาให้ท่านผู้นำไปสารพัด ท่านผู้นำตลอดกาล ท่านผู้นำยอดอัจฉริยะ ท่านผู้นำอันเป็นที่รัก ท่านผู้นำเจี๊ยวหวาน ท่านผู้นำเหนือท่านผู้นำ ท่านผู้นำเป็นบิดาแห่งเบอร์เกอร์ ฯลฯ
เวลาสร้างอะไรก็จะเอาชื่อของท่านผู้นำตั้งเพื่อเชิดชู เช่น ฝายกั้นน้ำท่านผู้นำ, ส้วมขี้ท่านผู้นำ, ถนนท่านผู้นำ, มีการเอาเงินภาษีไปสร้างอนุสาวรีย์ท่านผู้นำ ยืนตากแดดตากฝน ให้ช่าวเกาหลีเหนือได้บูชาเป็นจำนวนมาก มีป้ายแสดงคำพูดของท่านผู้นำ มีเพลงสรรเสริญท่านผู้นำ มีพิธีเคารพท่านผู้นำ ชาวเกาหลีเหนือต้องใช้ชีวิตตามหลักปรัชญาจูเช ของท่านผู้นำ ฯลฯ บทเพลงซ้ำๆด้วยเนื้อร้อง+ทำนองดนตรีที่กินใจ? ของเพลงที่เล่าเรื่องของชีวิตสาวเหนือผู้แสนใสซื่อ จากบ้านนาป่าเขาให้มาเป็นแม่ค้าขายเนื้อสด มีเพลงอะไรบ้างก็ค้นหากันเอง....ใครจะคิดเหมือน คิดต่างจากผมก็แล้วแต่, ส่วนตัวผมมองว่า เพลงที่มีการผลิตเนื้อหาซ้ำๆเหล่านี้มีส่วนสร้างภาพลักษณ์ให้ผู้หญิงทางภาคเหนือใน จินตนาการของบางคน เป็นคนซื่อๆ ใจง่าย เป็นกะหรี่ (ผมไม่ได้ดูถูกเหยียดหยามอาชีพนี้นะครับ, และกะหรี่ ไม่ได้เป็นคำหยาบสำหรับผม) และผมมักจะรำคาญไอ้พวกที่ออกมาดีดดิ้นเวลามีชาวต่างชาติว่า Thailand ดินแดนแห่งคุณตัว....คือคุณมึงจะไปโกรธเขาทำไมครับ ก็ขนาดคนไทยยังเอาเรื่องพวกนี้มาแต่งเพลงซ้ำแล้วซ้ำอีก บ้างก็อินในบทเพลง แหกปากร้องด้วยความซาบซึ้งน้ำหูน้ำตาใหลกันก็มี....................................จบซะที.....ไม่มีใครสงสัยหรือครับว่าทำไมภาพประกอบบทความของผม หลายๆภาพทำไมมันไม่เกี่ยวกับเรื่องแม่นากเลย?
=======================================
|
วันพฤหัสบดีที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2562
แม่นาก 3/3 สื่อบันเทิงแม่นาก
สมัครสมาชิก:
บทความ (Atom)